Anoniem. Navolger van Hieronymus Bosch (16e eeuw)
‘Het visioen van Tondalus’
Olieverf op paneel 53 x 72 cm
Visio Tondalis
Hugo Claus
Uit het valeland naar de borstelige lucht duwt een engel
De verraste ziel bij de billen
In een ei van licht.
Een gehelmde zot met een slak op zijn kop
Schiet wortels in de modder.
Niet in de spiegel met de slang kijkt het wijf
Maar naar de krijger in zijn kot.
Kat en varken roosteren een oor,
Torens branden, hoor het krijsend koor!
Lust, een monnik met een pin in zijn pij van spijt,
Wordt in de takken vermaledijd.
Met vlerken van korenaren zoekt de vlinderrat
Naar aas in het aars van een duif.
Oker is de aarde en doorkrabd met sporen en hoornen.
Daar klimt in een geldbeugel een klerk
Met spaarzame knieën. Zweepdieren besmetten de kerk.
Gulzig eten wij hagedissen, padden eten aan ons,
De zonde is een donkere zon.
(Ik zoog haar binnen met de melk voor het gebed;
Verdrogend bij de enkels
Naderen buidelwijven mijn jankend bed.)
Een kleurloos gewoeker bijt aan het gebouw der rede,
Kennis roert en wroet aan het gebeente.
Halsstarrig blijven de torens en de kooien branden
In vlammen en vlooien.
Geen boot in het suizende water.
Opgeblazen door kerkmuis en uil
Zit een ketter gesperd op een mes
En schuift het klokhuis van zijn buik
Over het ongenadig lemmer, het kruis.
Eieren breken, keien krijgen een muil in het kruid.
Een kakkerlak graaft in een kist,
Een kater likt aan de galg, een kalf verdrinkt in het lis.
Iedereen in zee, niemand aan de kant,
Dit is mijn moederland.
Adem wordt wind, kwijl wordt slijk
En naar mijn voeten toe groei ik
Ritselend in ijzer en ijs.
Anoniem. Navolger van Hieronymus Bosch (16e eeuw)
Het visioen van Tondalus
Olieverf op paneel 53 x 72 cm
Het visioen van Tondalus is een legende over een Ierse ridder, voor het eerst gepubliceerd in 1149, die in de Middeleeuwen al gauw heel populair werd. Tondalus was schijndood en zag in die toestand allerlei visioenen van hel, vagevuur en hemel.
Het schilderij in het Denver Art Museum zal Claus gezien hebben op zijn reis door Amerika in 1960. ‘Claus beperkt zich ertoe de folteringen van de verdoemden te beschrijven en van het paradijs maakt hij geen gewag’ (J. Weisgerber in Hugo Claus, experiment en traditie, 1970)
Een goede afbeelding alleen nog in 4K gevonden,
u begrijpt dat ik nog verder zoek,
wel heb ik een aantal andere afbeeldingen van dezelfde scene gevonden.
Visio tnugdali speyer-hist1483 mauerblick
Omgeving Jan Mandijn, Christus in het voorgeborchte van de hel (Brussel, particuliere verzameling)