Jacob Kuijper 'Boom in water'
(niet het schilderij
als bedoeld in dit gedicht)
Jacob Kuijper: Meeuwen
Jan Kuijper
Zo gaat het nog. Er is genoeg
te zien.
Als hij had toegegeven
aan de meeuwen
waren ze alles
komen ondersneeuwen
met een leeg
doek als het gevolg van dien.
Nu
zijn ze nog maar met een stuk of tien
aan 't stilstaand vliegen en geluidloos schreeuwen.
De schepen liggen dubbel stil. Na eeuwen
zijn ze nog altijd niet vergaan, misschien.
Geen tweemaal doet zich hier
hetzelfde voor:
er vliegen meeuwen, water is er ook
en schepen zorgen voor
een beetje rook.
Ik blijf staan kijken of ik loop weer door
en ik wou wel
dat er heel veel meeuwen kwamen
om voor voldoende wit te zorgen samen.
Jan
Kuijpers sonnet met betrekking tot het schilderij Meeuwen van zijn vader Jacob
Kuijper handelt ook over een tegenstelling, wat niet hoeft te verwonderen bij
een sonnet. Het is de tegenstelling tussen kunst en werkelijkheid: in het eerste
gedeelte van het gedicht gaat het over de geschilderde werkelijkheid en in het
tweede wordt daar de realiteit tegenaan gezet. Ook het gefixeerde karakter van
beeldende kunst is aan de orde, zoals in zoveel beeldgedichten. Meeuwen van
Jacob Kuijper is in bezit van de kunstenaar zelf.
Wie het talent heeft om te zien, kan in het Gelderse dorp
Varik elke dag een ander landschap aanschouwen. Dat de Varikse kunstschilder
Jacob Kuijper dat talent had, wordt meteen duidelijk bij het bekijken van de
landschapsschilderijen die Kuijper tussen ca. 1980 en 2005 maakte in en rond
Varik. Het zijn landschappen die de rivier en zijn uiterwaarden in hun
grootsheid uitbeelden, maar ook schilderijen die een trefzekere impressie geven
van de cultuurgrond 'achter de dijk'. Wie bekend is met het dorp, herkent in
zijn werk niet alleen de bij het water gelegen 'Bol van Varik' en de
onverzettelijke 'Dikke toren, ijkpunt voor elke Waalschipper, maar ook de steeds
wisselende, maar altijd weer wondere wolkenmassa's boven de Waal en de kleuren
van bloei en bloesem in de Betuwse meimaanden.
Jacob Kuijper (1919-2007), schoonzoon van schilder Jan
Sluiters en vader van dichter Jan Kuijper, woonde en werkte als kunstschilder en
docent van de Amsterdamse Rijksacademie jarenlang in Amsterdam. Na zijn
pensionering als docent huurde hij een oude dorpsschool in Varik en begon daar
te werken aan zijn ode aan de Waal en het Betuwse landschap daaromheen. Zo
schilderde hij honderden landschappen in Varik en omgeving. De schilderijen
hebben een heel eigen karakter dankzij het gebruikte materiaal -'Zaans bord'
(een dik handgeschept papier dat van linnen, katoen en hennep gemaakt wordt) en
tempera (een in water oplosbare verfsoort met olie en ei of caseïne) - en
dankzij de gehanteerde techniek - Jacob Kuijper maakt eerst tekeningen in het
landschap met rood en blauw potlood (voor de warme en koele kleuren) en gebruikt
die als bron voor de tempera's die hij in zijn atelier schildert.
Collega-beeldend kunstenaar én dorpsgenoot Willem den Ouden
maakte een selectie van deze schilderijen voor de uitgave De Varikse
landschappen van Jacob Kuijper. Jan Kuijper stelde op basis van de dagboeken van
zijn vader een inleiding samen. In het boek staat tevens het gedicht 'Meeuwen',
dat Jan Kuijper ooit bij een schilderij van zijn vader schreef.