Berlinde De Bruyckere ‘Kreupelhout’
Geheugenverlies
Max Temmerman
Terwijl Venetië zelfzeker lag te blinken
aan de beide oevers van haar groot kanaal
– waar ze op een dag weer in gaat verzinken,
haar eigen oorsprong wordt haar nog fataal –
legde ik een boom neer als een gewond dier.
In het donker, voor de buitenwereld onzichtbaar,
stelpte ik zijn wonden en leidde hem tot hier,
tot deze zwarte grond als laatste draagbaar.
Het kwam traag tot mij als een inzicht van later.
Ook omzwachteld als een wel doordacht bedrog
schrijnt steeds de waardheid harder dan de leugen.
Ooit lost ook deze pijn op maar nu nog
staat dit besef als een paal boven water:
telkens een moeder sterft, verdwijnt een geheugen.
Berlinde De Bruyckere ‘Kreupelhout’
Max Temmerman (1975) debuteerde in 2011 met Vaderland, een melancholische bezinning op wat een mens zoal bindt: bloedbanden, een geboorteland, een lied van Brel. In 2013 verscheen zijn tweede bundel Bijna een Amerika, een autobiografische reeks gloedvolle gedichten over wat er met een mens gebeurt als een moeder sterft. Max Temmerman schrijft ook voor ‘De eenzame uitvaart’ in Antwerpen.
Max Temmerman schreef op donderdag 4 juli 2013 voor de rubriek ‘Achterafgedicht’ in De Morgen een gedicht over moeders en over ‘Kreupelhout’, de magnifieke installatie van De Bruckere en Coetzee die te bezichtigen was in het Belgische Paviljoen op de Biënnale van Venetië.
Berlinde De Bruyckere (Gent, 1964)
Onaangenaam, snel aan voorbij gaan, was mijn eerste reactie – zoals wel vaker – toen ik het werk van Berlinde De Bruyckere in museum De Pont (2012?) voor het eerst zag. Het schuurde, deed pijn en fascineerde, schoorvoetend ben ik er nog minutenlang omheen gelopen.
Berlinde De Bruyckere is de Belgische inzending voor de 55eBiënnale in Venetië. Toen de uitnodiging kwam om België te vertegenwoordigen, was Berlinde De Bruyckere met iets anders bezig. Ze werkte aan Allen vlees, een bijdrage voor het tijdschrift Dietsche Warande en Belfort (DWB) waarbij ze zich liet inspireren door fragmenten uit het werk van J.M. Coetzee.
Ook voor Kreupelhout / Cripplewood, het werk dat op de Biënnale in Venetië te zien is, werkte zij samen met J.M. Coetzee. Het werk is haar reactie op toen nog ongepubliceerd verhaal The Old Woman and the Cats – nu staat het in de tentoonstellingscatalogus.
Het genoegen van de samenwerking is niet alleen aan de kant van Berlinde De Bruyckere. J.M. Coetzee kende en bewonderde haar werk, en ‘More importantly, I have been touched by her work in ways that are often obscure to me. I would not wish it otherwise. Her sculptures explore life and death – death in life, life in death, life before life, death before death – in the most intimate and most disturbing way. They bring illumination, but the illumination is as dark as it is profound’.
Het kostte Berlinde De Bruyckere daarom uiteindelijk niet eens zo heel veel moeite om J.M. Coetzee te overtuigen om ook voor Venetië haar inspiratiebron te zijn.
‘Het werk van beeldend kunstenaar Berlinde Bruyckere en schrijver J.M. Coetzee, Cripplewood/Kreupelhout, is groot. En Cripplewood is kwetsbaar. De kwetsbaarsheid van een gevallen boom. Indrukwekkend groot, een naar de strot grijpende kwetsbaarheid.
De boom is door De Bruyckere omgezet naar een beeld. Gegoten in was. Verbonden, omwikkeld met doeken en kussens. Hier een daar van een licht patina voorzien.
Je kunt er in het paviljoen ternauwernood omheen lopen.
Dat maakt dit beeld onvergetelijk. Alsof het hier altijd is geweest. En niet meer weg kan gaan.’
(Dick Berckenkamp)
Berlinde De Bruyckere ‘Kreupelhout’