Pieter Brueghel ‘Landschap met de val van Icarus’
Breughels Ikarus
Albert Verwey
Vielt ge, Ikarus? De landman snijdt de voor:
Hij heeft voor ’t plassende geplons geen oor.
De visser op de rotswand houdt zijn plaats,
Vol winzucht zorgend om ’t bewegend aas.
De vogel, naast hem op de tak, ziet uit
Naar mooglijk aandeel in de vinnige buit.
De wind waait ginds fergat de zielen bol,
Het volk heeft in het want de handen vol.
Alleen de meeuwen zwermend om u heen
Merken ’t verdwijnen van uw witte been.
Eén zit omhoog: de man die schapen dreef
Zag in de lucht iets vreemds en vraagt waar ’t bleef.
Op heel de baai van Samos straalt de zon
Die Ikarus dacht naadren, maar niet kon.
Pieter Brueghel
(?) omstreeks 1527 – 1569 Brussel
Landschap met de val van Icarus
olieverf op doek 73,5 x 112 cm omstreeks, 1558
Pieter Brueghel
(?) omstreeks 1527 – 1569 Brussel
Brueghel (of Breughel) is waarschijnlijk geboren in een dorpje met de naam Brueghel (of Breughel, Breugel), maar waar dat lag is niet bekend. Hij heeft vrijwel zijn hele leven in Antwerpen gewoond en gewerkt en werd stamvader van een schildergeslacht. In de jaren 52 – 53 maakte hij een reis naar Zuid-Europa en Italië, waar hij vooral aandacht had voor het zuidelijke landschap. Hij was de eerste Vlaamse schilder die landschappen schilderde die geen decor waren voor historische of religieuze voorstellingen maar zelfstandige kunstwerken. Zijn werk heeft grote invloed gehad op de ontwikkeling van de Noord-Nederlandse landschapschilderkunst. De veelgebruikte naam Boerenbrueghel heeft hij te danken aan zijn talrijke schilderijen met scènes uit het boerenleven.
Landschap met de val van Icarus
Opvallend is, dat het hoofdonderwerp van dit schilderij, de val van Icarus, zich ergens in de verte afspeelt en dat het dagelijks leven op het schilderij de belangrijkste plaats inneemt. Het is als zodanig een belangrijke fase in Brueghels ontwikkeling tot de schilder van het pure landschapschilderij waarvan hij de pionier zou worden.
Het verhaal van Icarus en zijn vader Dedalus die probeerden te vliegen, komt uit de Metamorfosen van Ovidius (VIII, vs. 215-240).Vader en zoon hadden van veren vleugels gemaakt en die met was aan hun lichaam bevestigd. Toen ze kwamen overvliegen, staakten vissers, herders en boeren hun werk, zo vermeldt Ovidius. Icarus kwam in zijn overmoed te dicht bij de zon, de was smolt, de vleugels vielen af en hij stortte in het water en verdronk. Behalve boer, herder en visser beeldde Brueghel ook een dode man uit, links onder de boom.
Brueghels ‘Landschap met de val van Icarus’ heeft tientallen dichters geboeid, onder wie W.H. Auden, Godfried Benn en William Carlos Williams. Men zie hiervoor Gisbert Kranz ‘Meisterwerke in Bildgedichten’ (z.j.).
‘Een erg verrassende interpretatie geeft’, aldus Van Deel in zijn Icarus-studie in De Revisor, 1982/1, over Verweys gedicht ‘deze tekst niet. De gebruikelijke visie – dat niemand zich iets aantrekt van Icarus’ val, uitgedrukt in de retorische vraag “Vielt ge, Ikarus?”- komt ook hier naar voren. Icarus’ eenzame poging om de zon te naderen, kan in het symbolistische oeuvre van Verwey met gemak als beeld worden opgevat voor het streven van elk mens naar iets hogers of een verlangen naar eenheid.’ Van Deel merkt voorts nog op, in het voetspoor van Kranz, dat Verwey de vogel die naast de visser op een tak zit, niet herkent als patrijs (hoewel die bij Ovidius een rol speelt) en dat zijn meeuwen niets anders zijn dan de veren van Icarus’ gesmolten vleugels.
Meer Breughel op deze site:
Brueghel – Alstein, Breughel – Anker, Brueghel – Auden, Brueghel – Berryman, Brueghel – Burnier, Brueghel – Claus, Brueghel – Coninck, Brueghel – Emmens, Brueghel – Enquist, Brueghel – Foerster, Brueghel – Hawinkels01, Brueghel – Hawinkels02, Brueghel – Herzberg, Brueghel – Jooris, Brueghel – Kal, Brueghel – Kopland, Brueghel – Langland, Brueghel – Mare de la, Brueghel – Verwey, Brueghel – Smit, Brueghel – Spillebeen01, Brueghel – Spillebeen02, Brueghel – Spinoy, Brueghel – Szymborska, Brueghel – Velde, Brueghel – Vestdijk, Brueghel – Williams01, Brueghel – Williams02, Brueghel – Williams03, Brueghel – Williams04, Brueghel – Williams05, Brueghel – Williams06, Brueghel – Williams07, Brueghel – Williams08, Brueghel – Williams09, Brueghel – Williams10
KunstKolom Pieter Breughel
Breughel tekeningen.