Peter Paul Rubens ‘Het laatste Oordeel’ 1617
Laatste oordeel
S. Vestdijk, 1986
(naar Rubens)
Een strenge waschbaas regelt het tumult
Der hel, zijn ijz’ren vuist maakt korte metten
Met vleeschklompen, die hij zoo dun zal pletten
Als ’t zeer bezoedeld kleurig gazen kleed
Dat hen omhult.
Maar voor hij het gevuld
Gerecht tot armeluiskost heeft bekaaid,
Loopen de duivels, – die het gruw’lijk speet! –
Reeds weg, onder hun last krom en verdraaid.
Peter Paul Rubens
Siegen (Dld) 1577 – 1640 Antwerpen
‘Het laatste Oordeel’ 1617
Olieverf op doek
Peter Paul Rubens
Siegen (Dld) 1577 – 1640 Antwerpen
Rubens werd in Siegen geboren tijdens de gevangenschap van zijn vader aldaar, maar het gezin was eigenlijk woonachtig te Antwerpen. Van 1600 tot 1608 verbleef hij in Italië, in Florence, Rome en Mantua, waar hij vele officiële opdrachten uitvoerde. In 1603 was hij enige tijd in Spanje. In 1608 keerde hij terug naar Antwerpen, waar hij in 1609 hofschilder werd van aartshertog Albrecht en aatshertogin Isabella. Hij had een groot aantal leerlingen en medewerkers, onder wie Van Dijk en Jordaens, en voerde veel officiële opdrachten uit, onder andere voor Maria de Medici van Frankrijk. Vanaf 1623 was hij ook werkzaam als diplomaat en maakte als zodanig vele reizen. Rubens was een zeer veelzijdig kunstenaar, zoals onder andere blijkt uit de ontwerpen die hij maakte voor prenten en titelpagina’s voor de drukkerij Plantijn in Antwerpen.
Dit enorme schilderij maakte Rubens in opdracht van Wolfgang Wilhelm von Neuburg, hertog van Beieren. Het was bestemd voor het hoofdaltaar van de Jezuïetenkerk te Neuburg. Rubens voerde het uit in samenwerking met zijn leerlingen en medewerkers. De compositie is geïnspireerd op Het Laatste Oordeel van Michelangelo in de Sixtijnse kapel.
Vestdijk heeft het schilderij ook elders gebruikt. Peter de Boer, die een studie schreef over de rol van de beeldende kunst in Vestdijks romans (Vestdijks palet, 1988), wijst er op, dat Rubens’ Het Laatste oordeel ook nog voorkomt op de eerste bladzijde van Else Böhler, Duits dienstmeisje, Vestdijks tweede roman uit 1935, en genoemd wordt in Kind tussen vier vrouwen, het in 1933 geschreven en in 1971 verschenen basismanuscript van de Anton Wachter-cyclus.
Peter Paul Rubens ‘Het laatste Oordeel’