Eyck01 – ‘Licht’

Licht
(bij het retabel met het Lam Gods door Hubert en Jan van Eyck)

Chris den Engelsman

 

Earth

1. jaspis

het oog van de cameragod zweeft over de aarde
daalt neer in een violet rood woord en komt tot
leven als het kristallijnen licht dat schijnt in de
duisternis als het ware licht dat iedereen omgeeft

in het streetview perspectief van een schier
eindeloos landschap vloeien Leie en Schelde
samen het groen wordt blauwer en bleker en
lost tenslotte op in de lucht boven een stad die

schittert in Gods luister in die stad zijn de straten
glanzend als glas met goud geplaveid in deze bedding
van fijn filigraanwerk vol kleurenpracht wonen
trotse kooplui en zelfbewuste ambachtslieden

2. lazuur

daar ook staat in blauw pigment de Sint-Janskerk
gewijd aan Jan Baptist als oudste patroonheilige
van de stad zijn klokken kondigen droeve of
blijde gebeurtenissen aan hier wordt de zoon

van Filips en Johanna boven het doopvont
gehouden hier komen van over zee de dappere
vliesridders gehuld in hun vachten van goud en
ultramarijn als enigmatische afstammelingen

van de mythische Trojanen bijeen de Sint-Jan
is doordesemd van een gotische geest hier wordt
hulde gebracht aan het goddelijk lam hier bevindt
zich het middelpunt van het dagelijks leven

3. kornalijn

in deze tempel van rood doorschijnend kwarts
vervult men zijn plicht tegenover de Heer
tegenover zichzelf tegenover zijn gestorvenen
die er begraven liggen tegenover de gilde die er

zijn eigen kapel heeft er wordt gedoopt heilige
offers gebracht in de echt verbonden processies
gelopen zijn klokken troosten en beschermen
tenslotte wordt er ook begraven weinig

dagen uit het leven gaan voorbij buiten de
roodbruine heraut van Christus om tijdens het
grote feest van licht en vuur vormt de kerk
het middelpunt er zal geen nacht meer zijn

Heaven

4. smaragd

Gents schepen en kerkmeester Joos Vijd heeft
er een privé kapel aan de kinderen van het licht
geeft hij de opdracht tot het schilderen van een
retabel met de aanbidding van het Lam Gods

waar de zon in de luiken schijnt zorgvuldige
studie van kleur en licht waarin een mens
ziet dat God het is die in al zijn daden werkt
in vele transparante lagen weten zij het Licht

zelf in hun schilderij te laten schijnen laag over
laag vol vroomheid en levenslust als een regenboog
van smaragd boven de hemelse stad een tijdloze
overwinning van het goed op het kwaad ongeboren

5. sardonyx

boven aan dit  meertijds gesloten veelluik brengt
aartsengel Gabriel een bloeiende lelietak in zijn
hand de goddelijke boodschap aan Maria boven
zijn hoofd kijkt Zacharia toe boven haar Micha

beide profeten voorzeggen de komst van de Messias
in het midden doen twee Sybillen hetzelfde in licht
gevlamd zwart bruin rood en wit is de verlossing
van het mensdom op handen het lam dat geslacht

wordt komt alle macht rijkdom en wijsheid toe
alle kracht lof en dank in de kamer er onder zien
we in glasglans van permanent gestold water de
voorloper van Christus het Lam in zijn armen

6. sarder

we zien Johannes de evangelist als verleidelijke
jongeling met vrouwelijk halflang loshangend en
krullend haar lichaam recht als een staf geloof en
liefde openbarend schreef hij het retabelwoord

in zijn hand een kelk met slangengif dat hij
dankzij zijn geloof weerstaat aan beide zijden
knielen de stichters Joos Vijd een grijsaard die
om genade bidt en Isabella Borluut zijn

godsvruchtige vrouw spoorloos weergegeven
de predella hel reeds lang geleden stormachtig
verloren gegaan en de zee is er niet meer nu in
de laatste dag de tijd onhoorbaar geworden is

Art

7. olivijn

op feestdagen is de Vijdkapel voor iedereen toegankelijk
en spreidt het retabel als een drie dimensionale installatie
met veel gevoel voor theater zijn vleugels en overspoelt
ons als een zee  van transparant kristal met een

 veelheid aan flonkerende parels en edelstenen gezet in
een processiekruis daar is het lam van God dat de
schuld van de wereld neemt daar is het mysteriespel
van verlossing van de mens door Jezus Christus zichtbaar

het is een wonder ongemaakt door natuur of mensenhand
het is een wonder en het bestaat in het centrum van
het mysterie om verlossing God de vader met
tiara en scepter van doorschijnend kristal

8. aquamarijn

naast hem de maagd hemelsblauw en in bloedrood
de boodschapper een God gezonden man om van
het licht te getuigen zelf was hij het licht niet hij
kwam getuigen van het licht omgeven door een zee

van eeuwig musicerende engelen en aan de randen
eeuwen wegens vermeende pikanterie verborgen
onze voorouders in al hun menselijke naaktheid
zij maakten de komst van de heiland noodzakelijk

in bleekgroen zeewater boven het hoofd van Adam
brengen Kaïn en Abel hun offer boven Eva’s hoofd
vermoordt Kaïn zijn broer een diep zwarte nacht van
rook die nooit meer in een ochtend zal eindigen

9. topaas

op het grote middenpaneel de aanbidding van het
mystieke lam Gods en mystiek is het een regenboog
aan kleuren die woord worden en allen verlichten
een dag gekleed in een gewaad van karmozijnrood

en lichtgevend groen die zijn gouden veren schikt
dit is altijd in een zacht heuvelend landschap
verbindt het vogelperspectief de delen aan de
hoge horizon verrijst het Hemelse Jeruzalem

met zijn vele torens in blauw en roze waaronder
we de Maartenstoren van Utrecht herkennen een
stad die zweeft op een luisterrijk klanktapijt van
kleur en beweging een kwintet voor twaalf stemmen

10. turkoois

op het altaar met diep rode voorhang straalt
lelieblank het Lam Gods als licht in de ogen van
een blinde Hij voert ons naar de blauwgroene
 waterbron van het leven dat als een eeuwig

stromende rivier van kristal helder water
ontspruit uit de achthoekige fontein des levens
wie vrij van het levende water drinkt wordt zelf
bron steen van matigheid wie mij volgt loopt

niet in het donker maar in het licht van het
leven van liefde en wijsheid veertien veelkleurig
gevleugelde engelen knielen om het altaar van het
zoenoffer vanuit de vier hoeken van de wereld

11. granaat

het Agnus Dei wordt in concentrische cirkels
aanbeden violet vrome en godvruchtige lieden
treden het tegemoet en knielen in aanbidding
kerkvaders ridders van Christus voorzieners

patriarchen profeten belijders doctoren wijsgeren
heilige vrouwen apostelen pausen bisschoppen
abten leken de heilige maagd zelf begeleiders
uit het bos godsridders de rechtvaardige rechters

in kopie kluizenaars en pelgrims in het spiegel
glas van mijn getijden boek zijn het er oneindig
veel tienduizend maal tienduizend als de violet
kristallen zaden in de scharlakenrode appel

12. amethist

de cirkel is rond het lam heeft een bewogen leven
achter de rug een heilige waardig het werd verkocht
ontvreemd overlangs doormidden gezaagd en zelfs
gegijzeld het vouwt de vleugels geschroeid in prachtige

kleuren ritmisch dicht in zilvergrijs grisaille via het
veelluik herneemt het alziend oog van de cameragod op
engelenmaat zijn vlucht hoog boven de aarde het pad des
levens vinden we in vogelperspectief op Google Earth

ik Joannes was het die deze dingen hoorde en zag
ALC IXH XAN
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi
miserere nobis, dona nobis pacem